Hoi Johan,

Het is alweer even geleden dat ik je schreef. De afgelopen tijd waren er wel vaak gebeurtenissen die ik graag met je had willen bespreken of je gewoon vertellen. Omdat ze me vaak doen denken aan jouw tijd. Politieke aangelegenheden, oorlog en vrede, hoe de mensen zijn en doen. Nou ja, wat het dus is; het leven is erg veranderd de afgelopen vier eeuwen maar in zekere zin ook weer niet.

Je was pas jarig, daar wilde ik je nog mee feliciteren, 394 jaar! Een hele tijd, Johan. Natuurlijk mocht jij er zelf maar 47 jaar bij zijn maar als je je bedenkt dat er vandaag de dag nog steeds mensen bij stil staan zegt dat wel iets over hoeveel faam jij in die 47 jaar vergaard hebt. Dus bij deze: van harte.

Verder wilde ik je eigenlijk ergens anders over spreken. Er was hier onlangs een beetje ophef over iets wat jou direct aangaat. Voor ik het aan je vertel zouden we eerst even moeten gaan zitten samen om de geschiedenis door te nemen anders mis je denk ik de context en dan doe ik het verhaal geen recht.

Het zit zo. Wij hebben jouw tijd een naam gegeven; de 'Gouden Eeuw'. Daarmee bedoelen we grofweg de gehele 17e eeuw.

Even terzijde: met wij bedoel ik het Nederlandse volk. Ik weet eigenlijk niet helemaal zeker of jij bekend bent met de term Nederland maar we zijn na een paar oorlogen, inpolderingen en wat gesteggel met de buren van 7 naar 12 provincies gegaan. De Zuidelijke Nederlanden zijn uiteindelijk voor zichzelf begonnen, daar heet het nu België maar ik geloof dat ik dat al eens verteld had. Die 12 provincies vormen nu al enige tijd samen de soevereine staat die we Nederland genoemd hebben. Bestuurlijk is er wel het een en ander veranderd, er zijn wat lagen bijgekomen, maar bepaalde principes zijn nog hetzelfde als in jouw tijd. De provincies (of gewesten in jouw tijd) zou je nog wel herkennen. Zeeland hebben we nog en de Zeeuwen zijn nog steeds wel zoals toen, op zichzelf, tegendraads en stug. En dol op hun tradities en de Oranjes hè. Zouden we Zeeland bezoeken, wat we zeker zouden doen als je je tijdmachine gevonden hebt, zou je denk ik nog best veel herkennen. Holland hebben we in tweeën gedeeld, Friesland is er ook nog en onder de rivieren hebben we nog wat land kunnen redden: Noord-Brabant en Limburg. In het oosten is ook weinig veranderd en de Utrechtse Dom staat ook nog steeds fier overeind.

Maar ik dwaal af. We hadden het over die Gouden Eeuw dus. Dat is best een hele sjieke naam natuurlijk. Wij beschouwen jouw tijd dan ook als de tijd waarin we (jullie) dit land sterk, rijk en machtig gemaakt hebben. We teren er nog op. Als ik me niet vergis liggen de kluizen onder dit land nog steeds vol met VOC goud. En dat is mooi, daar zijn we trots op. We eren de mensen uit jouw tijd te pas en te onpas. Noemde jij het vlaggenschip van de Hollandse vloot nog enigszins rebels de Zeven Provinciën, onze krijgsmacht bevaart de zeven zeeën met de De Ruyter, de Tromp en er is er zelfs eentje naar jou vernoemd (niet naar je broer maar goed, jij was dan ook wel het brein achter die sterke vloot natuurlijk). Van Rembrandt hebben we een succesvol exportproduct gemaakt, op school leert nog elk kind uitgebreid over jouw geschiedenis en die van je tijdgenoten en er zijn veel roerende en onroerende goederen die we koesteren en laten getuigen van 'onze' welvaart waar we ons het vel voor van de botten hebben gewerkt. Waar levens voor gegeven zijn en offers voor gebracht. "Onze" noeste arbeid en doorzettingsvermogen en vernuft heeft ons hier gebracht, bovenaan de economische voedselketen. Daar zijn we trots op en dat dragen we dus graag uit.

Maar zoals ik al zei; de tijden zijn ook weer wel veranderd. Veranderende tijden brengen nieuwe inzichten. In de loop van de 19e eeuw zijn we bijvoorbeeld in gaan zien, met een hoop gemor hoor, dat de slavernij niet zo'n goed idee was. Als één van de laatsten zijn we met dat lucratieve handeltje gestopt. En hadden we vroeger voornamelijk Germaans bloed, tegenwoordig bestaat onze samenleving en volk uit veel meer soorten, kleuren en afkomsten. Bijvoorbeeld uit de (voormalige!) koloniën zoals Suriname en de Antillen. Maar ook van het Afrikaanse continent waar we zo gretig arbeidskrachten als handelswaar vandaan geplukt hebben in jouw tijd. Deze mensen maken nu ook deel uit van onze samenleving en dat levert wel eens wat conflicten op met onze tradities. Er zijn veel mensen die een bittere smaak in hun mond krijgen bij de titel Gouden Eeuw, mensen van wie de voorouders verhandeld werden als waren het kratten vol exotische landbouwproducten. Die werden misbruikt en mishandeld, geketend en behandeld als ongedierte, die moesten werken voor andermans -onze- excessieve rijkdom. Dat is niks om trots op te zijn maar daar hebben we het liever niet over. Evenals vele andere mindere zaken uit jouw tijd.

Er zijn discussies, over of we wel standbeelden op moeten richten voor de mensen die hieraan meewerkten. Of we musea namen moeten geven die refereren aan die successen die ook behaald zijn over andermans ruggen, levens. Momenteel vragen we ons dus af of we jouw tijd nog wel de Gouden Eeuw moeten noemen omdat we dan misschien die mensen die daar niet zo best uitgekomen zijn tekort doen. Discussies zijn goed, die helpen ons verder en houden ons scherp. Jij weet dat als geen ander en god, kon er nog maar iemand argumenteren en debatteren als jij. Maar de discussies over dit onderwerp lopen vaak hoog op en zijn niet altijd even fraai. De kampen staan lijnrecht tegenover elkaar en niemand geeft een millimeter toe. Zaken worden uit hun verband gerukt, goede bedoelingen door het slijk gehaald, linksom of rechtsom.

Ik vind dat jammer en ik vind het ook best moeilijk om er een standpunt over in te nemen.Veel mensen zeggen "ach het was een andere tijd" en dat we alles in die context moeten blijven zien. Anderen zeggen weer dat we de mensen die er aanstoot aan nemen tekort doen. En er zijn ook heel veel mensen vooral erg boos, omdat er van alles wat hun vertrouwd is en waar ze waarde aan hechten en misschien zelfs hun identiteit aan ontlenen veranderd. Ik denk dan dat dat weer van alle tijden is. Jullie hadden ook best wel een rigoreuze beslissing genomen door de Oranjes buitenspel te zetten, of in elk geval om ze het bestuur te ontzeggen, dat stuitte ook niet overal op evenveel enthousiasme. Uiteindelijk heeft het jou en je broer zelfs de das omgedaan. Al die boze mensen die zich op lieten hitsen door een paar volksmenners die vooral hun eigen belang voor ogen hadden en daarvoor de massa misbruikten. Daarvan hebben we er nu ook genoeg hoor, mensen die schreeuwen om het hardst wat een hele grote groep boze mensen graag wil horen. En die massa stuwt zo'n schreeuwerd dan ver op tot in het centrum van de macht. Gelukkig lijkt het erop dat de meerderheid van de mensen hier nog steeds in staat is om een wat genuanceerdere kijk op de zaken te hebben en zij laten zich niet al te gek maken.

Maar toch...pas nog was ik in Den Haag, ik bezocht, niet voor de eerste keer, de kamer in de Gevangenpoort waar jij en je broer je laatste uren doorbrachten. In de kamer hangen portretten van jullie en er staat wat meubilair dat de bezoeker een idee moet geven van hoe jullie erbij zaten daar. Twee mensen in een gevangenis van roddel en vuige onzin. Die geen kant op konden omdat buiten een zevenkoppige draak stond die bloed wilde zien. Die mensen hadden als individu misschien nog wel ergens wat rede in zich maar als zo'n groep eenmaal in beweging komt dan is er geen houden meer aan. En dat beangstigt me wel eens. Later in de tijd zijn er nog vaak zulke dingen gebeurd en het is nog aan de orde van de dag. Afgelopen weekend zag ik dat de mensen die jouw correspondentie bestuderen een aardig briefje van jou aan je aanstaande hadden gevonden waarin je vertelde dat je zo naar haar verlangde. Hele gewone dingen. En laatst leerde ik, via diezelfde weg, dat jullie niet zo van rauwe haring hielden. Maar die draak daar buiten de Gevangenpoort die wilde dat helemaal niet zien, die zag in jou het vleesgeworden kwaad waar hij korte metten mee moest maken, totaal geen besef meer van zijn eigen kwaad. En dat is precies wat er vandaag de dag weer gebeurt. De draak gromt, brult, spuugt vuur, wijst maar kijkt nooit naar zichzelf.

Goud is trouwens ook niet alles. Misschien is dat de beste motivatie om de Gouden Eeuw als benaming voor jouw tijd maar gewoon te behouden.

Ik schrijf je graag een volgende keer weer! Ongetwijfeld is er dan weer genoeg te bespreken.

Groet uit de toekomst,
je overbuurvrouw.